Veelvuldig wordt er bij Dudink en Starink Advocaten gevraagd wat een burger nu eigenlijk mag doen als hij een misdrijf voor zijn ogen ziet voltrekken. Daarbij is het niet alleen van belang wat de wet aangeeft, maar meer hoe het Openbaar Ministerie (lees; de politie) de wet toepast. Anders zit u straks vast en loopt de crimineel zwaaiend langs.
Burgers die (bijvoorbeeld) een overvaller of een inbreker op heterdaad betrappen, mogen deze persoon aanhouden, maar daarbij geen onnodig geweld of wapens gebruiken. (burgerarrest) Doen zij dat wel, dan maken zij zich schuldig aan eigenrichting en dat is strafbaar.
De wet (art. 53 wetboek van strafvordering)
Het zogeheten burgerarrest (citizensarrest) volgt uit artikel 53 van het Wetboek van Strafvordering. Daarin staat dat “in geval van ontdekking op heterdaad ieder bevoegd is de verdachte aan te houden”. De aangehoudene moet wel ‘onverwijld’ overgedragen worden aan een opsporingsambtenaar (politie). Iedere burger mag dus een ander aanhouden als hij ziet dat deze een strafbaar feit pleegt. Daarbij mag de verdachte worden beetgepakt en in bedwang worden gehouden. Daarbij mag dwang worden uitgeoefend, bijvoorbeeld door hem tegen de grond te houden.
Gebruik van geweld
Onnodig geweld mag niet worden gebruikt. Wapens mogen niet worden gebruikt. Dit is in ons land voorbehouden aan opsporingsambtenaren. Uiteraard mag degene die tot een ‘burgerarrest’ over gaat zich wel verdedigen als de verdachte geweld gebruikt. Deze verdediging moet wel in verhouding zijn met het door de verdachte toegepaste geweld.
Zowel politiemensen als officieren van justitie betrachten in de praktijk in dit soort zaken een zekere coulance richting burgers die het initiatief hebben genomen tot een aanhouding. Het is begrijpelijk dat bij een schermutseling of een enerverende achtervolging degene die de aanhouding verricht meer fysieke dwang gebruikt dan in normale omstandigheden. Het mag echter niet zo zijn dat een verdachte die geboeid is, wordt geschopt of geslagen. De fysieke dwang moet ophouden zodra een verdachte zich overgeeft of weerloos is.